A. İNSANİ İKAMET İZNİ

1.İNSANİ İKAMET İZNİ NEDİR VE HANGİ HALLERDE VERİLİR ?

İnsani nedenlerle bir şekilde Türkiye’de kalması gerekli görülen kişilere verilen oturma izni türüne “insani ikamet izni” denmektedir. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu m.46 ve devamında düzenlemesinde bu konuya ilişkin temel kurallar yer alır. İnsani ikamet izni bu maddede yer alan özel şartlar altında ve özel hallerde verilen oturma izni türüdür. İstisnai bir oturma iznidir.

 

Bu haller şu şekilde sıralanabilir:

• Çocuğun yüksek yararı söz konusu ise insani ikamet izni verilebilir. Çocuğun yüksek yararının var olup olmadığına dair esaslar uygulamada şekillenmiştir. Bu nedenle somut olayın şartları değerlendirilerek çocuğun yüksek yararının olup olmadığı tespit edilmelidir.
• Haklarında deport yani sınır dışı etme kararı yahut Türkiye’ye giriş yasağı kararı söz konusu olduğu halde Türkiye’den çıkış yapılamadığı yahut çıkışın makul olmadığı veya mümkün olmadığı durumlarda insani ikamet izni verilebilir.
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu madde 55 hükmünde yer alan sınır dışı etme kararı alınamayacak yabancılar hakkında, sınır dışı kararı alınmak istenip de alınamadığı durumlarda bu yabancıya insani ikamet izni verilebilir.

 

Uluslararası koruma başvurusunda bulunan yabancı hakkında, bu başvurunun “kabul edilemez” olduğuna dair karar verilmesi veya “başvurunun geri çekildiği” veya “geri çekilmiş sayıldığına” ilişkin kararlara karşı yargı yoluna gitmesi durumunda insani ikamet izni verilebilir.

 

Yabancının ilk iltica ettiği ülkeye yahut güvenli bir diğer üçüncü ülkeye gönderilmesi işlemlerinin devamı süresince geçerli olacak şekilde insani ikamet izni verilebilir.

 

Acil bazı nedenlerin varlığı dolayısıyla ülke çıkarlarının korunması ve kamu düzeni ile güvenliği noktasında Türkiye’ye girmesine ve kalmasına izin verilmesi gereken bazı yabancıların başka ikamet izni türlerine başvuramıyor olması durumunda yine verilebilir.

 

Olağanüstü bazı durumların varlığı durumunda insani ikamet izni başvuran yabancıya verilebilir. Olağanüstü halin ne olduğuna ilişkin kanuni düzenlemelerde net hükümler yoktur. Gene burada da somut olayın özellikleri ile uygulamada kabul edilen haller karşılaştırılarak bir değerlendirme yapılmalıdır.

 

2. İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?

 

İnsani ikamet izni başvuruları, yabancının fiilen bulunduğu İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne şahsen yapılmak suretiyle gerçekleştirilir. Bu izin, e-ikamet sistemi üzerinden çevrim içi olarak başvuruya açık değildir, dolayısıyla doğrudan müracaat esastır.

 

 3.İNSANİ İKAMET İZNİ RED SEBEPLERİ NELERDİR?

 

İnsani ikamet izni başvurusu, diğer ikamet izinlerinden birinin alınabiliyor olması durumunda reddedilecektir.  Çünkü insani ikamet izni istisnai niteliktedir ve kişinin  diğer ikamet izinleri hakkını haiz olması halinde insani ikamet izni verilemez.  Bu durumda kişi 6458 S. Yabancılar ve Uluslararsı Koruma Kanunu m. 46. ‘da yer alan şartlar sağlanmış olsa bile öncelik diğer oturma türlerindedir.

 

B.ULUSLARARASI KORUMA

Uluslararası koruma çeşitleri mültecilik, şartlı mültecilik ve ikincil koruma olmak üzere üçe ayrılır.

Mültecilerle şartlı mülteciler arasındaki ayrım bu şahısların hangi ülkeden geldiğine göre yapılır. Eğer Türkiye’de uluslararası korumadan yararlanmak isteyen şahıs Avrupa’dan geliyorsa mülteci, Avrupa ülkeleri dışındaki bir ülkeden geliyorsa şartlı mülteci sıfatı verilir. İkincil korumadan yararlanabilecek kişiler ise mülteci veya şartlı mülteci olarak nitelendirilemeyen fakat ülkesine döndüğünde kanunda belirtilen olumsuz durumlarla karşılaşabilecek kimselerdir.

 *MÜLTECİ:Avrupa ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında verilen statüyü ifade eder.

 

*ŞARTLI MÜLTECİ: Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında verilen statüyü ifade eder.

Üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar, şartlı mültecinin Türkiye’de kalmasına izin verilir.

 

Türkiye, 1951 tarihli Cenevre Sözleşmesini, 1. maddesindeki mekân bakımından öngörülen seçme hakkını kullanarak “Coğrafi Kısıtlama” ile kabul etmiştir. Buna göre şartlı mülteci; Avrupa dışında meydana gelen olaylar nedeniyle, mülteci tanımındaki şartlara haiz olduğunu iddia ederek, üçüncü ülkelere iltica etmek üzere Türkiye’den uluslararası koruma talebinde bulunan kişidir.

 

*İKİNCİL KORUMA STATÜSÜ:

Mülteci veya şartlı mülteci olarak nitelendirilemeyen, ancak menşe ülkesine veya ikamet ülkesine geri gönderildiği takdirde;

 

a)Ölüm cezasına mahkûm olacak veya ölüm cezası infaz edilecek,

b)İşkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacak,

c)Uluslararası veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak, olması nedeniyle menşe ülkesinin veya ikamet ülkesinin korumasından yararlanamayan veya söz konusu tehdit nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancı ya da vatansız kişiye, statü belirleme işlemleri sonrasında verilen statüyü ifade eder.

 

 1.ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?

 

 BAŞVURU AVUKAT ARACILIĞIYLA YAPILAMAZ. Başvuru sahibi, aynı gerekçeye dayanan ve kendisiyle gelen aile üyeleri adına da başvuru yapabilir.

 

 KUMKAPI Koordinasyon merkezine yapılır. Mülakat zamanı ve yeri kayıt esnasında bildirilir. Başvuru sahibi ile bir mülakat yapılır. Başvurular, 6 ay içinde sonuçlandırılır.

 

 KARAR; Başvuru hakkında karar verilirken menşe veya önceki ikamet ülkesinin mevcut genel şartları ve başvuru sahibinin kişisel şartları göz önünde bulundurulur. Başvuru sahibine, zulüm veya ciddi zarar görme tehdidine karşı vatandaşı olduğu ülke veya önceki ikamet ülkesinin belirli bir bölgesinde koruma sağlanabiliyorsa ve başvuru sahibi, ülkenin o bölgesine güvenli bir şekilde seyahat edebilecek ve yerleşebilecek durumdaysa, başvuru sahibinin uluslararası korumaya muhtaç olmadığına karar verilebilir.

KAYIT İÇİN;

Ø Başvuru sahibinin kimlik ve pasaport bilgileri, seyahat bilgileri

Ø Başvuru sahibinin menşe veya ikamet ülkesini terk etme sebepleri,

Ø Ülkesini terk ettikten sonra başından geçen ve başvuru yapmasına neden olan olaylar,

Ø Türkiye’ye giriş şekli, kullandığı yol güzergâhları ve vasıta bilgileri,

Ø Daha önceden başka bir ülkede uluslararası korumaya başvurmuş veya korumadan yararlanmışsa, bu başvuru veya korumaya ilişkin bilgi ve belgeleri alınır.

Başvuru yapan şahıs kendisine gösterilen ilde ikamet etme zorunluluğu vardır, ancak sağlık, akrabalık vs. ikamet değişikliği sağlanabilir.

 

MÜLTECİ, ŞARTLI MÜLTECİ VE İKİNCİL KORUMA STATÜSÜ VERİLENLERE;

Mülakatı tamamlanan başvuru sahibine ve varsa birlikte geldiği aile üyelerine, uluslararası koruma talebinde bulunduğunu belirten ve yabancı kimlik numarasını içeren 1 yıl süreli Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi düzenlenir. Başvurusu sonuçlandırılamayanların kimlik belgeleri 1 yıllık sürelerle yenilenir.

 

Uluslararası koruma başvuru sahiplerinden talebi uygun görülenlere uluslararası koruma statüsü (mülteci, şartlı mülteci, ikincil koruma) verilir. Mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsü verilenlere karar tarihinden itibaren, yabancı kimlik numarasını içeren üçer yıl süreli kimlik belgesi düzenlenir. 6458 sayılı YUKK’ nun 85 ve 86 ıncı maddeleri hükümlerine göre yabancıların statüleri sona erene veya iptal edilene kadar üçer yıllık sürelerle yenilenir. BU KİMLİK BELGELERİ HİÇBİR HARCA TABİ OLMAYIP İKAMET İZNİ YERİNE GEÇER. (SÜRELER KANUNDA KALKMIŞ AMA GÖÇ İDARESİNİN SİTESİNDE BU ŞEKİLDE YAZMAKTADIR) **Kimlik belgelerinin şekil, içerik, geçerlilik süresi ile uzatılmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça düzenlenir.

2. KORUMA STATÜSÜNDEKİ KİŞİNİN YARARLANABİLECEĞİ HAKLAR 6458 SK. M. 89

• Kendilerine ya da ailelerine düzenlenen kimlik belgesi ile eğitim-öğretimden yararlanabilirler.
• Başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişilerden ihtiyaç sahibi olanların, sosyal yardım ve hizmetlere erişimleri sağlanabilir.
• Başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişilerden; herhangi bir sağlık güvencesi olmayan ve ödeme gücü bulunmayanlar uluslararası koruma başvuru kaydından itibaren bir yıl süre ile 31.05.2006 T.li ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine tabidir. Genel sağlık sigortasından faydalanacak kişilerin primlerinin ödenmesi için Genel Müdürlük bütçesine ödenek konulur.
• Sağlık güvencesi veya ödeme gücünün bulunduğu veya başvurunun sadece tıbbi tedavi görmek amacıyla yapıldığı sonradan anlaşılanlar, genel sağlık sigortalılıklarının sona erdirilmesi için en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir ve yapılan tedavi ve ilaç masrafları ilgililerden geri alınır.
• Başvuru sahibi veya şartlı mülteci, uluslararası koruma başvurusu tarihinden altı ay sonra çalışma izni almak için başvurabilir.
• Mülteci veya ikincil koruma statüsü sahibi, statü almasından itibaren bağımlı veya bağımsız olarak çalışabilir. Yabancıların çalışamayacağı iş ve mesleklere ilişkin diğer mevzuatta yer alan hükümler saklıdır. MÜLTECİ VEYA İKİNCİL KORUMA STATÜSÜ SAHİBİ KİŞİYE VERİLECEK KİMLİK BELGESİ, ÇALIŞMA İZNİ YERİNE DE GEÇER VE BU DURUM KİMLİK BELGESİNE YAZILIR.
• Muhtaç olduğu tespit edilen başvuru sahibine, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlığın belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde harçlık verilebilir.

 3.ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURUSUNUN RED SEBEPLERİ 6458 SK m. 72

-a) Farklı bir gerekçe öne sürmeksizin aynı başvuruyu yenilemişse,

1. b) Kendi adına başvuru yapılmasına muvafakat verdikten sonra, başvurunun herhangi bir aşamasında haklı bir neden göstermeksizin veya başvurunun reddedilmesinin ardından farklı bir gerekçe öne sürmeksizin ayrı bir başvuru yapmışsa,
2. c) Daha önce mülteci olarak tanımlandığı ve korumadan yararlandığı ilk iltica ülkesinden gelmiş ise,

ç) Koruma talep ettiği güvenli bir üçüncü ülkeden gelmişi ise, başvurusunun kabul edilemez olduğuna ilişkin karar verilir.

(2) Birinci fıkrada belirtilen durumların, değerlendirmenin herhangi bir aşamasında ortaya çıkması hâlinde değerlendirme durdurulur.

(3) Başvurunun kabul edilemez olduğuna ilişkin karar, ilgiliye veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. İlgili kişi bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında kendisi veya yasal temsilcisi bilgilendirilir.

 

SONUÇ

 

İkamet izni süreçlerinin uygulamada değişkenlik arz etmesi, evrak ve belge teslimi hususunda uygulamada değişiklikler yaşanması sebebiyle bu süreçlerde hukuki destek almak sürecin daha eksiksiz ve sağlıklı ilerleyebilmesi için gereklidir. Uzunpınar Tüfek Hukuk Bürosu olarak ikamet izni süreçlerinde ve vatandaşlık süreçlerinde müvekkillerimize titiz bir şekilde hukuki destek ve danışmanlık sağlıyoruz.

AV. AYŞEGÜL ÖTER
U&T Hukuk- U&T Law and Consulting

 #insaniikametizni #uluslararasıkoruma #ikametiznidanışmanlık #yabancılarhukuku